Dzisiejsze wydarzenie – akcja edukacyjna pn. „Kamienie pamięci”, zostało zorganizowana w ramach zadania publicznego „Na krawędzi pamięci…, rzecz o kutnowskich Żydach” dofinansowanego przez Prezydenta Miasta Kutno, a realizowanego przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej pod Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Kutno, Kutnowskiej Rady Pamięci Narodowej i Jewish Kutno Group (Potomków kutnowskich Żydów).
Na cmentarzu żydowskim w Kutnie, znajdują się groby wielu pokoleń rodzin żydowskich, które żyły w Kutnie. Od 80 lat nie ma tutaj nagrobków czyli macew, ale pod ziemią są pogrzebane ciała mieszkańców Kutna. Dziś spotykaliśmy się, by upamiętnić ofiary Zagłady z czasów II wojny światowej. Tutaj, na kutnowskim cmentarzu żydowskim, w okresie od lipca 1940 roku do marca 1942 roku, zostało pochowanych 1056 mieszkańców Kutna – ofiar Zagłady. Są to ludzie, którzy zmarli z głodu, chorób, tyfusu plamistego. Są to ludzie, którzy zostali zabici przez Niemców w Judenlager „Konstancja” lub rozstrzelani, także w masowych egzekucjach tu, na tym cmentarzu. Dziś nie są to już bezimienne ofiary. Przez kilka miesięcy współpracowałam z Yosefem Kutnerem, prowadząc kwerendy, aby ustalić imiona i nazwiska pochowanych na kutnowskim cmentarzu żydowskim. Dziś znamy każdego pochowanego z imienia i nazwiska. Wiemy, kiedy i gdzie się urodzili, czyimi byli dziećmi, znamy ich współmałżonków. Wiemy, kiedy i na co zmarli. Nie wiemy jednego! W którym dokładnie miejscu zostali pochowani. Mamy nadzieję, że i to uda nam się ustalić.
Paweł Markiewicz – przewodniczący Rady Miasta Kutno w kilku słowach podkreślił, jak ważna jest pamięć i poznawanie historii własnego miasta. Wszyscy ci, których pamięć dziś czcimy, byli mieszkańcami Kutna, których rodziny od wieków żyły i współtworzyły nasze miasto.
Modlitwę za ofiary Zagłady zmówił Dawid Gurfinkiel – przedstawiciel Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi.
O tym, co działo się w Judenlager „Konstancja” i na cmentarzu żydowskim w Kutnie wspominają nieliczne, ale wstrząsające relacje, wspomnienia i zeznania. Uczniowie Katolickiego Liceum i Technikum SPSK w Kutnie z Grupy Teatralnej „Kostki” przeczytali kilka relacji świadków wydarzeń z okresu okupacji dotyczących Zagłady społeczności żydowskiej w Kutnie. Młodzież została przygotowana przez nauczycielkę Annę Komorowską.
Dzisiaj każdy z nas przyniósł ze sobą kamienie, kamienie pamięci. W kulturze i tradycji żydowskiej to właśnie kamienie kładzie się na grobach. Kamienie są symbolem trwałej, nieprzemijającej pamięci. Napisaliśmy na 1056 kamieniach imiona, nazwiska i rok urodzenia każdej z ofiar Holokaustu, pochowanych na tym cmentarzu. Położyliśmy kamienie wokół pomnika upamiętniającego kutnowską społeczność pochodzenia żydowskiego. Z powagą i szacunkiem należnym ofiarom Zagłady.
W akcji edukacyjnej „Kamienie pamięci” wzięło udział około 250 uczniów następujących szkół: Katolickie Liceum i Technikum SPSK w Kutnie, Akademickie Liceum Ogólnokształcące im. prof. Zbigniewa Religi w Kutnie, I liceum Ogólnokształcące im. Jana Henryka Dąbrowskiego w Kutnie, II liceum Ogólnokształcące im. Jana Kasprowicza w Kutnie, Zespół Szkół nr 1im. Stanisława Staszica, Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. dr Antoniego Troczewskiego, Zespół Szkół nr 3 im. Władysława Grabskiego, Zespół Szkół nr 4 im. Zygmunta Balickiego, Szkoła Podstawowa nr 1 w Kutnie im. Tadeusza Kościuszki, Szkoła Podstawowa nr 2 w Kutnie im. marszałka Józefa Piłsudskiego, Szkoła Podstawowa nr 4 w Kutnie im. Mikołaja Kopernika, Szkoła Podstawowa nr 5 w Kutnie im. Henryka Sienkiewicza, Szkoła Podstawowa nr 6 w Kutnie im. Marii Skłodowskiej-Curie, Szkoła Podstawowa nr 7 w Kutnie im. Adama Mickiewicza, Szkoła Podstawowa nr 9 w Kutnie im. Władysława Jagiełły.
Dziękuję za obecność Robertowi Małachowskiemu – Radnemu Rady Miasta Kutno, Dorocie Bień – przedstawicielce Wydziału Kultury, Promocji i Rozwoju Miasta w Urzędzie Miasta Kutno i Kamilowi Klimaszewskiemu z Referatu – Centrum Dialogu i Samorządności w Urzędzie Miasta Kutno.
Dziękuję dyrekcjom, nauczycielom i uczniom wszystkich kutnowskich szkół podstawowych i średnich za udział w akcji edukacyjnej. Szczególne podziękowania kieruję do nauczycieli: Anny Komorowskiej, Roberta Małachowskiego, Ewy Kudelskiej, Stanisława Wojdeckiego, Wioletty Dobosz-Paduch, Grażyny Grobelskiej, Emilii Pawłowskiej, Gracjana Wiśniewskiego, Patrycji Staniszewskiej, Pawła Babeckiego, Aleksandry Szymczak, Jacka Gałki, Macieja Pawłowskiego, Elżbiety Olejniczak, Reginy Przybysz-Bździel, Marzanny Dwojackiej, Magdaleny Krawczyk, Piotra Tomaszewskiego, Moniki Szymaniak, Edyty Gustowskiej.
Dziękuję za nieodpłatne dokumentowanie tego wydarzenia Markowi Gołębiewskiemu – za fotografowanie i filmowanie.
Bożena Gajewska – autorka i koordynatorka zadania publicznego „Na krawędzi pamięci…, rzecz o kutnowskich Żydach”
