Śladami żychlińskich Żydów spacerowali uczniowie żychlińskich szkół 17 maja 2022 roku. Przewodniczką po tych miejscach była Anna Wrzesińska, regionalistka, prezes Towarzystwa Miłośników Historii Żychlina. Uczestnikom spaceru towarzyszyła dziennikarka Nowego Łowiczanina – Dorota Grąbczewska. Uczestnicy spaceru poznali interesujące fakty z historii społeczności żydowskiej Żychlina:
- Żydzi zaczęli pojawiać się w Żychlinie pod koniec XVI wieku, a licznie osiedlać się na początku XVIII wieku.
- W 1766 roku w Żychlinie powstała samodzielna gmina żydowska.
- Wkrótce wybudowano drewnianą synagogę ulokowaną poza murami miejskimi od strony południowej, w okolicy zdroju.
- W 1800 roku miasto liczyło 733 mieszkańców, w tej liczbie było 389 Żydów, co stanowiło 53,6%. Z okolicznych miast większy procent był tylko w Kutnie (61,5%). Wtedy też Żydzi dostali od Prusaków pozwolenie, za dodatkową opłatą 10 talarów, na zamieszkanie także w śródmieściu Żychlina. Od tej pory mogli kupować działki bez ograniczeń. Zwłaszcza chętnie osiedlali się wzdłuż ulicy Łowickiej (dziś Narutowicza) i Poznańskiej (dziś 1 Maja).
- W 1828 roku na prośbę Żydów właściciel miasta Aleksander Paweł Pruszak wybudował w pierzei północnej rynku jatki dla handlu mięsem o 13 komorach.
- Po powstaniu styczniowym Żychlin wraz z gminą został włączony do powiatu kutnowskiego, a po reformie z 1870 roku utracił prawa miejskie. Żychlin liczył wówczas 2480 mieszkańców i był największym spośród miast, które utraciły prawa. Restrykcje popowstaniowe dotknęły wszystkich mieszkańców, także narodowości żydowskiej.
- W 1880 roku została wybudowana kamienna synagoga, usytuowana obok poprzedniej drewnianej z XVIII w. Nowa synagoga była orientowana, znacznie większa. Zbudowano ją według projektu Jana Kowalskiego opartego na wcześniejszym Sylwestra Beldiego.
- W drugiej połowie XIX w. w Żychlinie rozwinął się ruch chasydzki, skupiony wokół cadyka z Góry Kalwarii. W 1840 roku w mieście osiadł uczeń Bunema Symchy z Przysuchy, Samuel Abba, zwany też Starym Rebe z Żychlina (1809–1879). Był powszechnie uważany za cudotwórcę. Nauczał, że nie wystarczy okazywać skruchę, ale okazywać ją przez naukę pism religijnych. Zapoczątkował on dynastię miejscowych cadyków.
Uczestnicy spaceru poznali też miejsca, w których Niemcy utworzyli getta dla ludności żydowskiej. Na koniec spaceru jego uczestnicy – uczniowie Szkoły Podstawowej w Grabowie, Szkoły Podstawowej nr 1 i nr 2 w Żychlinie otrzymali publikacje wydane przez TMHŻ.
⇒ Spacer odbył się w ramach projektu pn. „Śladami żychlińskich Żydów” dofinansowanego przez FORUM DIALOGU.
