Rodzaj zabytku: dwór / zespół dworsko-parkowy
Datowanie: II poł. XIX w.
Numer rejestru zabytków i data wpisu: –
Zastosowanie: własność prywatna
Zespół architektoniczno-parkowy:
Niewielki parterowy dwór w Kaszewach powstał prawdopodobnie w II poł. XIX w. W XX w. został rozbudowany. Na wschód od niego znajdowały się zabudowania folwarczne. W ostatnim czasie część dworu została rozebrana z powodu wybudowania tuż obok niego hali magazynowej. Z dawnego parku zachowało się kilka drzew.
Historia:
Pierwsze wzmianki o wsi Kaszewy, a konkretnie o istniejącym tu kościele p.w. św. Andrzeja, pochodzą już z 1420 r. Wówczas wieś należała do rodziny Kaszowskich herbu Janina.
W 1732 r. właścicielem majątku był już Jan Wilkanowski, podczaszy rawski. W tym właśnie roku ufundował on nowy kościół parafialny pod p.w. św. Andrzeja Apostoła. Wspierali go w tym arcybiskup metropolita gnieźnieński Teodor Potocki, prymas Polski, księżna Teofila Wiśniowiecka, kasztelanowa krakowska i Łukasz Wolski, skarbnik rawski.
Pod koniec XVIII w. majątek należał Jana Krosnowskiego herbu Junosza, syna Macieja i Eufrozyny z Wilkanowskich. Żoną Jana była Barbara Kożuchowska, z którą miał jedną córkę, Józefę (ur. 1764). Właśnie jej przekazał w posagu Kaszewy. Józefa wyszła za mąż za Feliksa Kretkowskiego herbu Dołęga, syna Andrzeja, starosty kowelskiego i Teresy Gembart herbu Jastrzębiec, córki skarbnika dobrzyńskiego. Feliks Kretkowski piastował stanowisko podstolego kowalskiego, następnie w latach 1784-1785 radziejowskiego. W 1790 r. był posłem łęczyckim na Sejm Czteroletni, podpisał manifest przeciwko uchwaleniu Konstytucji 3 Maja. W 1791 r. był sędzią sejmowym ze stanu rycerskiego z Prowincji Wielkopolskiej. W grudniu 1806 r., w randze generała brygady formował w Łęczycy, w dużej mierze z funduszów własnych, 3. Pułk Piechoty z rekrutów z powiatów brzezińskiego, gostyńskiego, łęczyckiego i orłowskiego oraz z Łęczycy i Łowicza. Od 16 lipca 1817 r. był senatorem-kasztelanem Królestwa Polskiego.
Józefa zmarła 4 maja 1812 r. w Grabowie i spoczęła na tamtejszym cmentarzu. W testamencie zapisała majątek w Kaszewach Kościelnych mężowi. Feliks ożenił się ponownie – 10 czerwca 1813 r. w Kikole – tym razem z Łucją Barbarą hr. Zboińską herbu Ogończyk, córką Franciszka Ksawerego, kasztelana słońskiego, płockiego i Raciąża i Joanny Grabińskiej herbu Pomian. Małżeństwo to zakończyło się jednak rozwodem już po dwóch latach, w 1815r. 13 maja 1819 Feliks Kretkowski ożenił się po raz trzeci – w Warszawie poślubił Klementynę Ewę Czarniecką herbu Łodzia, córkę Feliksa Józefa, senatora wojewody i Izabeli Dzierzbickiej herbu Topór. Dopiero trzecia żona dała mu dziecko – w 1821 r. urodził się im syn Włodzimierz Rajmund. Feliks nie mógł jednak zbyt długo nacieszyć się ojcostwem, gdyż zmarł 20 listopada 1822 r. w Grabowie, gdzie został pochowany. Po śmierci Feliksa, majątek ojca, na który składały się Kaszewy Dworne, Kaszewy Kościelne, Kaszewy Tarnowskie, część wsi Kotliska przeszedł na małoletniego syna. Rada familijna postanowiła wystawić majątek na licytację.
Ok. 1829 r. kupił go Piotr Śliwiński herbu Junosza, syn Karola i Teresy. Ożenił się on z Ludwiką z Rzepeckich, z którą miał siedmioro dzieci – Anastazję (ur. 1810), Stanisława Nepomucena (ur. 1815), Jana Ewangelistę Adama (ur. 1819), Władysława Mateusza (ur. ur. 1820), Magdalenę (ur. 1820), Klementynę Otolię (ur. 1822) i Piotra Aleksandra (ur. 1824). Piotr zmarł 6 stycznia 1836 r. w wieku 50 lat, zaś Ludwika w 1841 r. Ich dzieci podzieliły się między sobą majątkiem, w wyniku czego Kaszewy Kościelne przypadły Magdalenie. Wyszła ona za mąż w 1835 r. za Ambrożego Rakowieckiego herbu Rola, syna Wincentego Pawła i Barbary Zamoyskiej herbu Poraj. Mieli przynajmniej sześcioro dzieci – Kazimierę Matyldę (ur. 1840), Zenobię (ur. 1840), Piotra Leona Bronisława (ur. 1843), Emilię Julię (ur. 1843), Zygmunta Teofila Piotra (ur. 1850) i Bronisławę (ur. 1856).
W latach 40. XIX w. Kaszewy należały już do Klemensa Juliana Skwarskiego. Klemens urodził się w 1828 r. w Łęczycy jako syn Ludwika Bartłomieja i Konstancji Lachmańskiej, córki dziedziców wsi Kożuchowizna w woj. sandomierskim, w obwodzie radomskim. Ok. 1850 r. ożenił się z dwa lata starszą od siebie Delfiną Jabłońską, urodzoną we Włocławku córką Jana i Zuzanny ze Skotnickich. Po ślubie młodzi zamieszkali w Kaszewach Kościelnych. Urodziła im się przynajmniej czwórka dzieci – Tytus Ludwik (ur. 1857), Klemens Jan (ur. 1858), Józefa (ur. 1860) i Jan (ur. 1861). Niestety wszystkie poza Józefą zmarły krótko po urodzeniu. W 1860 r. Skwarski kupił majątek w Szamowie i zdecydował o wystawieniu na sprzedaż Kaszew.
Rok później nabył je Michał Sokolnicki herbu Nowina. Urodził się on 6 lutego 1805 r. w Kuflewie. Jego rodzicami byli Jan Nepomucen Sokolnicki, młodszy brat gen. napoleońskiego Michała Sokolnickiego i Marianna Franciszka Ludwika Wyssogota-Zakrzewska herbu Wyssogota. W 1835 r. Michał, oficer byłych wojsk polskich, poślubił w Trzebieszowie Konstancję Świętosławską herbu Rola, urodzoną w 1814 r. córkę Rafała i Eleonory Leszczyńskiej herbu Belina. Bratem Konstancji był Zenon Świętosławski – pisarz rewolucjonista i autor „Ludu Polskiego”. Małżonkowie doczekali się licznego potomstwa – urodziło im się przynajmniej trzynaścioro dzieci – Zenon (ur. 1837), Tadeusz Eugeniusz (ur. 1839), Adolf Jan Modest (ur. 1842), Antoni (ur. 1844), Józefa Apolonia Walentyna (ur. 1846), Michalina (ur. 1847), Aniela Emila Nepomucena (ur. 1848), Tomasz Adrian Nepomucen (ur. 1850), Feliksa Eustachia Julia (ur. 1852), Leontyna Zofia Nepomucena (ur. 1855), Aleksander Paweł (ur. 1856), Natalia (ur. 1857) i Andrzej (ur. 1858). Niestety kilkoro z nich zmarło już we wczesnym dzieciństwie.
Sokolnicki majątek w Kaszewach Kościelnych zakupił z przeznaczeniem dla swojego drugiego syna, Tadeusza. Sam zmarł 27 sierpnia 1889 r. w Pawłowicach. Spoczął na cmentarzu parafialnym w Łękach Kościelnych, w grobie obok zmarłej rok wcześniej żony Konstancji. Majątkiem w Kaszewach zarządzał jednak najstarszy z synów Sokolnickiego, Zenon. Poza Kaszewami, które liczyły wówczas 140 ha, gospodarował on także majątkiem w Rogaszynie w pow. łęczyckim, mającym powierzchnię 255 h. Zenon brał udział w przygotowaniach do powstania styczniowego – był komisarzem Rządu Narodowego na pow. kutnowski. W 1880 r. przekazał fundusze na odrestaurowanie kościoła p.w. św. Andrzeja Apostoła w Kaszewach Kościelnych. 24 listopada 1875 r. poślubił w warszawskiej katedrze Natalię Stępowską herbu Junosza, córkę Napoleona, urzędnika Królestwa Polskiego i Pauliny Fechner herbu Dołęga. Małżonkowie doczekali się dwóch synów – Gabriela Michała Romualda (ur. 7 lutego 1877) i Michała Jana Huberta (ur. 6 lutego 1880). Obaj synowie zapisali się na kartach polskiej nauki.
Gabriel Michał Romuald Sokolnicki pierwsze nauki, jak wówczas było w zwyczaju, pobierał w domu. Dopiero w 1888 r. rozpoczął naukę w łódzkiej Wyższej Szkole Rzemieślniczej. Ukończył ją w 1894 r., a rok później dostał się na Wydział Elektrotechniczny Politechniki w Darmstadt w Hesji. W czasie studiów należał do Ligi Narodowej. W 1901 r. po ukończeniu szkoły i zdobyciu dyplomu, powrócił do kraju i rozpoczął pracę jako asystent prof. Romana Dzieślewskiego w Katedrze Elektrotechniki Ogólnej w C.K. Szkole Politechnicznej we Lwowie. W 1903 r. razem z Kazimierzem Wiśniewskim założył przedsiębiorstwo elektrotechniczne – „Sokolnicki & Wiśniewski – Biuro Elektrotechniczne”. Z czasem firma się rozrosła i działała jako Fabryka Elektrotechniczna i Zakład Instalacyjny we Lwowie. W 1913 r. odszedł z biura i został mianowany tzw. docentem płatnym w Szkole Politechnicznej we Lwowie na Wydziale Inżynierii Lądowej i Wodnej, Budownictwa i Chemii. Prowadził wykłady z zakresu oświetlenia elektrycznego, przenoszenia siły oraz projektów i kosztorysów urządzeń elektrycznych na Oddziale Elektrotechnicznym. Także w 1913 r. założył „Biuro Porad i Projektów Elektrotechnicznych”, w którym jako inżynier doradca zajmował się ekspertyzami, które polegały na wykonywaniu projektów, rozpisywaniu przetargów ofertowych, sporządzaniu umów o dostawy, kierownictwie robót, sprawdzaniu rachunków i odbiorach. Szczególnie intensywny okres w tej pracy przypadał na lata 1926–1939. Gabriel Sokolnicki za swoją działalność, podejmowaną często bez wynagrodzenia, otrzymywał wiele podziękowań od instytucji społecznych. Zajmował się także publikowaniem efektów swojej pracy na łamach fachowej prasy – zamieszczał artykuły m.in. w „Przeglądzie Elektrotechnicznym”, był autorem pierwszego, ogólnego Projektu Elektryfikacji Polski, redaktorem „Słownika Politechnicznego Rosyjsko-Polskiego”. Nie porzucił jednak pracy na uczelni. Od 1921 r., jako profesor nadzwyczajny, a już od 1925 r. jako profesor zwyczajny prowadzuł wykłady z takich przedmiotów jak oświetlenie elektryczne, obliczanie przewodów i urządzenia elektryczne na Oddziale Elektrycznym Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej. W latach 1928/1929 i 1940/1941 był dziekanem, a w roku akademickim 1931/1932 – rektorem Politechniki Lwowskiej. W 1932 r. mianowano go członkiem korespondentem, a w 1938 r. członkiem czynnym Akademii Nauk Technicznych w Warszawie. Gabriel Sokolnicki udzielał się także intensywnie w stowarzyszeniach naukowo-technicznych. Był jednym z założycieli sekcji elektrotechnicznej przy Polskim Towarzystwie Politechnicznym we Lwowie. Uczestniczył przy założeniu Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1919 r. W SEP pracował w Komisjach Przepisowej i Słownictwa. W latach 1926-1937 był Przewodniczącym Centralnej Komisji Normalizacji Elektrotechnicznej. Zrezygnował z tej funkcji z powodu uchwalenia przez IX Walne Zgromadzenie w Warszawie rasistowskich zmian w statucie. Istotnym było opracowanie i uchwalenie przez niego „Przepisów Budowy i Ruchu Urządzeń Elektrycznych”, które obowiązywały przez szereg lat jako Polska Norma. W 1945 r. był radcą Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie. W 1965 r. przeszedł na emeryturę, pozostając dalej na stanowisku tzw. profesora konsultanta. Zmarł we Lwowie 2 czerwca 1975 r. i został pochowany na cmentarzu w Brzuchowicach koło Lwowa.
Michał Jan Hubert Sokolnicki, tak samo jak starszy brat, początkowo uczył się w domu, korzystając z pomocy prywatnego guwernera. W 1890 r. wyjechał do Łodzi, gdzie rozpoczął naukę w szkole realnej, po 4 latach przeniósł się jednak do prywatnej szkoły w Warszawie. W 1898 r. rozpoczął studia w paryskiej Szkole Nauk Politycznych. Mieszkając w Paryżu zaangażował się w działania ruchu socjalistycznego. Studia ukończył w 1901 r. broniąc pracę dyplomową pt. „O historii politycznej narodu polskiego 1831–1847”. Po powrocie z Francji krótko przebywał we Lwowie, z którego przeniósł się na kolejne studia, tym razem do Berlina. W tym czasie zaczął intensywnie działać jako pisarz i korespondent. Publikował m.in. w „Kurjerze Warszawskim”, „Przedświcie”, „Prawdzie” czy „Ogniwie”. Wiosną 1904 r. ze względu na pogarszający się stan zdrowia, przeprowadził się do Zurychu, gdzie kontynuował studia. W 1905 r. przeniósł się do Heidelbergu, a dwa lata później na uniwersytet w Brnie, gdzie uzyskał stopień doktora filozofii. W 1909 r. był jednym z współzałożycieli Towarzystwa Pisarzy Polskich w Zakopanem. W międzyczasie związał się z PPS i Józefem Piłsudskim. Ich intensywna współpraca sprawiła, że jeszcze przed wybuchem I wojny światowej był uznawany za jednego z najbliższych współpracowników późniejszego marszałka. W 1913 r. wstąpił w szeregi krakowskiego „Strzelca” i ukończył kurs podchorążych jako sierżant. W czasie I wojny światowej był m.in. komisarzem cywilnym Legionów w Kielcach, Komisarzem Głównym Polskiej Organizacji Narodowej, członkiem, a następnie sekretarzem generalnym Naczelnego Komitetu Narodowego, prywatnym sekretarzem Piłsudskiego i członkiem Konwentu Organizacji A. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie. Mimo zaangażowania w politykę i działania wojenne, nie porzucił jednak całkowicie pracy jako historyk. Pracował nad biografią swojego stryjecznego pradziada, gen. napoleońskiego Michała Sokolnickiego. W 1913 r. wydał biografię powstańca Jana Zygmunta Skrzyneckiego. Działał w Polskim Towarzystwie Przyjaciół Turcji. W 1914 r. dołączył do Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Po zakończeniu wojny, w 1919 r. został członkiem delegacji polskiej na Konferencję Pokojową w Paryżu. Od sierpnia 1919 r. pełnił w Londynie funkcję pierwszego radcy poselstwa polskiego. Od 1 lutego 1920 r. był attache RP w Helsinkach, od 2 grudnia 1921 r. został akredytowany także w Estonii. Po powrocie do centrali MSZ, w październiku 1922 r., został naczelnikiem Wydziału Historyczno-Archiwalnego. 1 września 1923 r. odszedł ze służby, do której powrócił po przewrocie majowym. Od 1927 r. pracował w Departamencie Polityczno-Ekonomicznym MSZ. W latach 1923-1931 wykładał w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W latach 1931-1936 był attache RP w Danii, a od 1936 r. ambasadorem Rzeczypospolitej w Turcji. Po 1945 r. pozostał w Turcji, jednak zrezygnował z działalności politycznej, na rzecz nauki i dydaktyki. Wykładał na Wydziale Językoznawstwa, Historii i Geografii Uniwersytetu w Ankarze. Zmarł 17 stycznia 1967 r. w Ankarze i tam został pochowany.
W 1910 r. Zenon Sokolnicki sprzedał majątek w Kaszewach Kościelnych i przeprowadził się do Krakowa. Nabył go Paulin Żbikowski, syn Piotra i Franciszki z Rostkowskich. W 1876 r. wziął ślub w kościele w Bedlnie z Heleną Wilkońską herbu Odrowąż, urodzoną w 1858 r. w Remkach córką Ignacego Adama i Teofili z Goreckich herbu Szeliga. Małżonkowie doczekali się piątki dzieci – Kazimiery (ur. 1878), Wacława Paulina (ur. 1882), Leokadii (ur.1889), Artura (ur. 1892) i Zenona (ur. 1894, zm. 1898).
W 1910 r. jako właścicielka wymieniana jest też niejaka Elżbieta Ciszewska, która na łamach prasy oznajmiała, że żadnych weksli nie podpisywała i, że gdyby się takie znalazły w obiegu, płacić za nie nie będzie, gdyż są fałszywe.
W 1928 r. w dużej części już rozparcelowany majątek od ojca odkupiła córka Leokadia, która poślubiła Włodzimierza Gastona Jerzego Kleniewskiego, syna Piotra Gastona i Seweryny Olimpii Fertner.
W 1931 r. część majątku kupili Wacław Wolf i Helena Jerozolimscy, jednak Kleniewska odkupiła go od nich z powrotem i przekazała swoim dzieciom.
Jako, że majątek miał niewielką powierzchnię, po wojnie nie rozparcelowano go i przedwojenni właściciele mogli pozostać na miejscu. Od 1954 r. w części dworu znajdował się urząd pocztowy. Obecnie dwór jest własnością prywatną.
