Rodzaj zabytku: pałac / zespół pałacowo-parkowy
Datowanie: 1870 r.
Numer rejestru zabytków i data wpisu: 409 (pałac), 472 (oranżeria i kordegarda), 410 (park) – 11.07.1967 (pałac), 14.11.1978 (oranżeria), 14.11.1978 (kordegarda), 11.07.1967 (park)
Zastosowanie: pustostan, własność Gminy Krośniewice (w sprawie nieruchomości toczą się sprawy sądowe)
Zespół architektoniczno-parkowy:
Pałac w Krośniewicach wybudowany został w 1870 r. dla Pelagii z Zamoyskich Rembelińskiej i jej dwóch synów według projektu Leandra Marconiego. Jest to budynek murowany z cegły i obłożony czerwoną cegiełką, na planie prostokąta, podpiwniczony, piętrowy. Pierwotnie posiadał mieszkalne poddasze przykryte dachem mansardowym, jednak w latach 50. XX w. pożar zniszczył poddasze i dach, które nie zostały odbudowane. Budynek nakryto dachem pulpitowym. Elewacja frontowa pałacu jest pięcioosiowa z dwoma skrajnymi ryzalitami znacznie wysuniętymi przed lico ściany. Na jego osi głównej umieszczono parterowy portyk, który podtrzymują dwie kolumny toskańskie, dźwigają one też mały balkon z tralkową balustradą. Elewacja posadowiona jest na kamiennej podmurówce. Lico budynku z czerwonej cegły kontrastuje z otynkowanymi boniowanymi narożnikami, obramieniem okien, belkowanie i portykiem. Na elewacji bocznej znajduje się mocno wysunięty przed lico ściany jednoosiowy ryzalit. Układ wnętrz pałacu jest trzytraktowy. Tuż przy westybulu znajdują się paradne schody, które prowadzą na piętro. Pałac otacza zdewastowany, rozległy park krajobrazowy, któremu obecny kształt nadano prawdopodobnie na pocz. XIX w. Stoi w nim obelisk ku pamięci księcia Józefa Poniatowskiego, wystawiony przez Rajmunda Rembelińskiego w 1813 r. Do zespołu pałacowego należy jeszcze kordegarda, oranżeria oraz budynki administracji.
Historia:
Krośniewice do 1864 r., w którym zostały uwłaszczone, były miastem prywatnym zależnym od dziedzica, posiadającym jednak własny samorząd. Od II poł. XV w. do poł. XVIII w. były własnością rodu Szczawińskich herbu Prawdzic. W 1730 r. kupił je kasztelan Krzywicki, Kazimierz Włostowski herbu Ciołek. Od 1755 r. należały już do podkomorzego łęczyckiego, Karola Sariusza Gomolińskiego herbu Jelita. To dzięki jemu interwencji u króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, ten przyznał Krośniewicom w 1775 r.
„targi w poniedziałki każdego tygodnia naznaczamy, bez przeszkody jednak pobliższych miast i miasteczek. Na które to targi wolno będzie z towarami i wszelkim ludziom, kupcom, handlarzom przyjeżdżać, konie, bydło wszelkie i nierogate przypędzać, wszystko przedawać, frymarczyć, kupować i inne czynności na targach zwyczajnie odpracować”.
Pod koniec XVIII w. Krośniewice były własnością Stanisława Opackiego, chorążego ziemi wiskiej. Po jego śmierci w 1797 r. majątek odziedziczyła jego córka Agnieszka, która poślubiła Rajmunda Rembelińskiego herbu Lubicz. Rodzina Rembielińskich pochodzi z miejscowości Rembielin, koło Przasnysza. Stanisław Rembieliński, ojciec Rajmunda, był jednym z sekretarzy na dworze króla Stanisława Poniatowskiego. Ożenił się z Marcjanną z Łączyńskich. Rajmund urodził się w 1775 roku w Warszawie. Był on pułkownikiem wojsk polskich, kawalerem Orderu św. Stanisława I klasy, orderu św. Włodzimierza III klasy i Orderu św. Anny I klasy, prezesem Komisji Województwa Mazowieckiego, Radcą Stanu, Marszałkiem Izby Poselskiej. Ukończył Szkołę Rycerską, brał udział w powstaniu kościuszkowskim. Organizował administrację w Łomży i Białymstoku w okresie Księstwa Warszawskiego. W 1808 r. objął stanowisko prefekta departamentu płockiego. W 1809 r. został powołany przez księcia Józefa Poniatowskiego na głównego intendenta wojsk polskich. Po klęsce Napoleona wyjechał do Drezna i przebywał tam do 1813 r. W 1825 r. wydał „Projekt polepszenia stanu włościan w Księstwie Warszawskim”. Agnieszka i Rajmund nie doczekali się potomstwa, ich małżeństwo zakończyło się rozwodem. Rembeliński odkupił od żony majątek w Krośniewicach. Ta powtórnie wyszła za mąż za pułkownika Bechau. Rajmund także ożenił się kolejny raz, z Antoniną Weltz. Z tego małżeństwa Rajmund miał dwóch synów: Aleksandra Ireneusza Adama i Eugeniusza. Rozpoczął intensywne prace nad uprzemysłowieniem kraju. To on był autorem pomysłu na utworzenie okręgu przemysłu włókienniczego w Łodzi. Dbał o rozwój przemysłu i rolnictwa także w swoim majątku. W latach 20. XIX w. wybudował w Krośniewicach okazały zajazd, młyn parowy, piekarnię, tartaki, cegielnię stację pocztową. Zmarł w 1841 r. Antonina wyszła ponownie za mąż za Wincentego Skarżyńskiego i zamieszkała w jego majątku w Wielkim Księstwie Poznańskiem. Na mocy testamentu Rajmunda, Krośniewice odziedziczył Aleksander Rembeliński. Ożenił się on z Pelagią Cecylią z hr. Zamoyskich, córką Konstantego ordynata Zamoyskiego i Anieli z książąt Sanguszków. Mieli dwóch synów: Stanisława Konstantego Franciszka i Konstantego Władysława Stefana. W 1876 r. Pelagia odkupiła od męża zadłużone Krośniewice. Aleksander zmarł w 1872 r., a Pelagia ponownie wyszła za mąż za Ksawerego hr. Branickiego i zamieszkała w jego zamku w Montresor i w Paryżu. Majątek w Krośniewicach podzieliła między synów z zastrzeżeniem, że do końca życia będzie pobierała z niego dochody. Zmarła w 1907 r. Krośniewice przejął Konstanty Władysław Stefan Rembeliński. Ożenił się on z Teresą hr. Wiśniewską, z którą miał czworo dzieci: Rajmunda, Juliettę Karolinę Marię, Marię Pelagię i Konstantego Andrzeja. Konstanty zmarł w 1933 r., a majątek odziedziczyły jego dzieci, a administrował nim Andrzej Rembeliński. Julietta wyszła za mąż za Jerzego Księcia Lubomirskiego, zmarła bezdzietnie w 1988 r. Maria Pelagia poślubiła wicehrabiego Chrlesa Jeana Babtiste de la Grenadiere, pułkownika wojsk francuskich. Zmarła bezdzietnie we Francji w 1988 r. Konstanty był oficerem Wojska Polskiego i żołnierzem Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim. W 1944 r. został stracony przez Niemców w zbiorowej egzekucji. Krośniewice w rękach Rembelińskich były do 1945 r. Po wojnie w pałacu mieściła się szkoła podstawowa. Do 2010 r. w pałacu mieściło się gimnazjum, które przeniosło się do nowo wybudowanego budynku. Później władze gminy chciały wyremontować pałac wraz z rewitalizacją całego parku. Gmina pozyskała już nawet pieniądze na ten cel z dotacji z Unii Europejskiej. Od 2011 r. toczy się proces związany z próbą odzyskania majątku przez jego spadkobierców. Wszelkie remonty zostały zawieszone.
