Rodzaj zabytku: „Dworek Modrzewiowy”
Datowanie: XVII/XVIII w. lub poł. XIX w.
Numer rejestru zabytków i data wpisu: 16 z 11.07.1967
Zastosowanie: siedziba Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej, Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku i Muzeum Regionalnego, biura poselskie
Zespół architektoniczno-parkowy:
Data wybudowania dworku jest do dziś kwestią sporną. Według opinii jednych specjalistów powstał on w poł. XIX w., a wg drugich już na przełomie XVII i XVIII w., a w poł. XIX w. został odbudowany po pożarze. Jeden z najstarszych kutnowskich zabytków zwany Dworkiem Modrzewiowym lub Dworkiem Chlewickich zbudowany został w stylu klasycystycznym, a swoją formą nawiązuje do staropolskiej rezydencji szlacheckiej. Jest to budynek z drewna modrzewiowego, parterowy, szalowany i trzyosiowy. Pokrywa go czterospadowy dach – obecnie blaszany, kiedyś prawdopodobnie z gontu. Od frontu budynek posiada niewielki ganek z trójkątnym naczółkiem, który wsparty jest na czterech kolumnach, stylizowanych na doryckie, z głównym wejściem oraz dwoma kolejnymi po bokach. W otoczeniu dworku jeszcze do lat 90. XX w. znajdowała się drewniana stodoła, kamienna piwnica oraz obszerny sad owocowy, jednak zostały one zlikwidowane podczas budowy banku i szkoły.
Historia:
Pierwsza oficjalna wzmianka o budynku pochodzi z 1841 r. Wówczas dworek należał do dziedzica Kutna Feliksa Mniewskiego, który sprzedał go Janowi Kaneckiemu i jego żonie Krystynie Juliannie z domu Tajcher. Kaneccy prowadzili warsztat, w którym wytwarzano sukno. Wtedy właśnie założono księgę hipoteczną, w której znajduje się opis budynku:
(…) To drewniany gontami kryty, długi łokcie 32, szeroki łokci 19 przy ulicy Poznańskiej w Kutnie Okręgu Orłowskim Guberni Warszawskiej, z ogrodem i placem położonym, numerem 115 oznaczonym, na którym stoi, znajdują się zabudowania, a mianowicie: 2 stajnie drewniane pod gontami, długie na łokci 15, szerokie na łokcie 4, farbiarnia drewniana długa łokci 31 ¾, szeroka łokci 8 ¾, stajnia z wozownią, drewniana, kryta gontami 22 ½ x 12 łokci, stodoła drewniana, kryta gontami, 26 x 13 ½ łokci.
Z umowy sprzedaży zawartej między Mniewskim a Kaneckimi dowiadujemy się także, że
(…) Nabywszy kontraktem w dniu 13 marca 1841 r. od dominium miasta Kutna dom z placem i ogrodem, dom odbudowali na nowo i wystawili w podwórzu zabudowania w dziale I opisane, których wartość do ubezpieczenia na rb. 1005 została oszacowana.
Nie wiadomo jednak czemu nowi właściciele odbudowali dom i postawili nowe budynki.
Dworek do Kaneckich należał 10 lat – w 1851 r. sprzedali go Janowi Senakiewiczowi i jego żonie Karolinie z Plősserów. Jan był naczelnikiem Komendy Żandarmerii w Kutnie na powiat gostyniński. W 1854 r. został przeniesiony na podobne stanowisko do Siedlec, przez co dworek znów zmienił właściciela – zakupili go Tomasz Tomaszewski vel Majchrzak i jego żona Katarzyna z Borowskich. Tomasz zmarł w 1856 r., a Katarzyna powtórnie wyszła za mąż i zamieszkała w Krzesinie. Jej córki nie mogły dojść do porozumienia w kwestii podziału majątku, dlatego został on wystawiony na licytację.
Dworek nabył Sylwester Zawadzki z żoną Emilią z Kisielnickich. Sylwester był naczelnikiem Komendy Żandarmerii w Kutnie, zaś Emilia zajmowała się rozliczeniami finansowymi. W 1859 r. Sylwester zrzekł się praw do majątku i przekazał je żonie.
Od 1877 r. właścicielami dworku zostało małżeństwo Starzyńskich – Stanisław i Aleksandra Łucja ze Szczytnickich. Stanisław był urzędnikiem powiatu gostynińskiego w Kutnie. Starzyńscy mieli troje dzieci: Annę, Marię Karolinę i Ignacego. Ok. 1890 r. kilka pomieszczeń w dworku wynajął od Starzyńskich Zygmunt Józef Antoni Chlewicki, taksator ubezpieczeń od ognia. Ożenił się z córką gospodarzy Anną. Urodziły im się dwie córki: Zofia Maria Małgorzata i Aniela Wiktoria (zmarła po 5 miesiącach). Starzyńscy zapisali całą nieruchomość córce Annie Chlewickiej. W 1904 r. Anna zmarła. W 1906 r. zmarł Stanisław Starzyński, a cztery lata po nim jego żona. W 1912 r. w wieku 16 lat zmarła także Zofia Maria Małgorzata Chlewicka. Ok. 1910 r. Zygmunt Chlewicki ożenił się powtórnie z Zofią Korwin Piotrowską z Warszawy, która urodziła mu syna Mieczysława Tadeusza. Zygmunt i Zofia brali czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym Kutna. Zygmunt blisko współpracował ze znanym kutnowskim lekarzem dr Antonim Troczewskim. W czasie I wojny światowej był członkiem Komitetu Obywatelskiego w Kutnie. Działał aktywnie w miejscowej Narodowej Demokracji, z ramienia której od 1915 r. był przez wiele lat ławnikiem miejskim. Należał do wielu stowarzyszeń: Towarzystwa Teatralno-Muzycznego, Ochotniczej Straży Pożarnej, Komisji Rozbudowy Gimnazjum w Kutnie. Uczestniczył także w wielu akcjach charytatywnych, m.in. w zbiórce na Wojsko Polskie i jego wyposażenie, na remont kutnowskiego kościoła, na rozbudowę miejscowego gimnazjum. Zofia aktywnie działała w kutnowskich organizacjach społecznych i uczestniczyła w akcjach charytatywnych. Przez kilka lat była sekretarzem Polskiego Czerwonego Krzyża, członkiem Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Kutnie, skarbnikiem Polskiej Macierzy Szkolnej. Przyczyniła się także do powstania kutnowskiego sierocińca. Zofia zmarła w 1921 r. Jeszcze przed jej śmiercią Zygmunt uporządkował sprawy spadkowe – posesję w ¼ części miał dostać on, zaś w ¾ Mieczysław. Zygmunt Chlewicki zmarł w 1938 r., a właścicielem całej nieruchomości został Mieczysław Chlewicki, który ożenił się z Zofią Marią Jasieńską. Młodemu małżeństwu urodziła się córka Hanna Maria. Mieczysław plutonowy Wojska Polskiego zginął we wrześniu 1939 r. Zofia wraz z córką wyjechała do Częstochowy. Po wojnie wystąpiła do sądu o przepisanie nieruchomości w Kutnie na córkę. Utrzymanie dworku było dla nich zbyt kosztowne, dlatego postanowiły go sprzedać.
W 1948 r. dworek kupiła Maria Ostrowska. W 1967 r. Główny Konserwator Zabytków umieścił dworek w rejestrze zabytków. Od maja 1982 r. swoją siedzibę w budynku miało Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej. W latach 1981-1990 funkcjonowała w nim galeria, pracownia rzeźby ludowej, pracownia malarstwa nieprofesjonalnego. Odbywały się tu wystawy miejscowych twórców profesjonalnych oraz malarzy i fotografów spoza Kutna, działały liczne sekcje – fotograficzna, hafciarska, historyczna, malarska, medalierska, rzeźbiarska, naukowo-techniczna, Społeczny Komitet Rozbudowy Muzeum Bitwy nad Bzurą i nieformalna drużyna harcerska. W 1987 r. obiekt został zakupiony przez Urząd Miejski w Kutnie i przekazany w administrację i użytkowanie TPZK. W latach 1988-1989 w dworku mieściła się redakcja „Głosu Kutnowskiego”. W marcu 1991 r. Kolegium Odwoławcze Sejmiku Samorządowego Województwa Płockiego przekazało prawo do administrowania obiektem Muzeum Regionalnemu w Kutnie. Od 2006 r. jego administracją zajmuje się Zarząd Nieruchomości Miejskich w Kutnie. W 2012 r. dzięki funduszom z Unii Europejskiej i Urzędu Miasta Kutno w dworku została przeprowadzona rewitalizacja w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. Realizacja tego projektu pozwoliła na przywrócenie dawnej świetności obiektu, przeznaczonego na galerię sztuki i rękodzieła oraz siedziby stowarzyszeń o charakterze kulturalnym, z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych.
