Komitet Opieki Nad Kutnowskim Cmentarzem
„Ojczyzna to ziemia i groby”
Ferdinand Foch (1851-1929)
Ratowanie starych nagrobków na rzymskokatolickim cmentarzu parafialnym w Kutnie.
Cmentarz – to księga kultury utrwalająca ślady historii – tak o cmentarzu na Powązkach mawiał nieżyjący już Jerzy Waldorf – należy o niego dbać, by pozostawał na zawsze miejscem godnego spoczynku. A taką księgą kultury w naszej „małej ojczyźnie” jest cmentarz parafialny w Kutnie.
Cmentarz parafialny w Kutnie gromadzi w sobie świadectwa ostatnich niemal 200 lat historii regionu kutnowskiego. Groby kryją szczątki doczesne kolejnych pokoleń, tworzących historię naszego miasta. Są wśród nich ludzie szczególnie zasłużeni dla Kutna. Wiele z tych grobów, poprzez swoje pomniki i inskrypcje, ma dziś historyczną i kulturową wartość. Stare, zabytkowe pojedyncze mogiły, przewrócone krzyże czy prawie całkowicie zarośnięte tablice nagrobkowe – to miejsca, których nie brakuje, i o które trzeba zadbać.
Szkoda tylko, że niektórzy z mieszkańców Kutna nie dostrzegają piękna swej nekropolii. Może brak im świadomości, że niszcząc groby, niszczą pamięć. ,,Najłatwiej niszczyć. Trudniej zachować to, co godne zachowania” – pisała Wisława Szymborska. Winni zastanowić się nad tymi słowami ci, którzy niszczą stare nagrobki, wykopują krzyże, rozkradają to, co pozostało ze starych grobowców. A przecież te stare nagrobki to zabytki podlegające ochronie prawnej. Należy jednak zauważyć, że jest to nie tylko wykroczenie wobec prawa, to także występek wobec pamięci – pamięci jednostki i pamięci zbiorowej. Co po nas zostanie, jeśli my sami niszczymy przeszłość?
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej próbuje uratować to, co jeszcze zostało do uratowania. Możemy to czynić, jeśli uda się zebrać odpowiednie środki pieniężne Oczywiście, nie wszystkie nagrobki wymagają nakładów pieniężnych. Wiele nagrobków jest czyszczonych i konserwowanych przez członków TPZK – wystarcza dobra wola, trochę czasu i sił, by doprowadzić do porządku stary nagrobek…. Jednak zabytkowe groby wymagają ręki konserwatora dzieł sztuki i środków finansowych.
Pierwszą kwestę publiczną, w celu zdobycia środków finansowych na konserwację starych grobów, Zarząd Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej zorganizował w dniu 11 listopada 1992 roku. Inicjatorem ratowania zabytków kutnowskiego cmentarza był śp. Andrzej Urbaniak prezes TPZK. Członkowie Towarzystwa oraz młodzież szkolna z I Liceum Ogólnokształcącego im. J. H. Dąbrowskiego kwestowali na ten cel. Dzięki hojności mieszkańców Kutna odczyszczono i poddano konserwacji pomnik nagrobny wielce zasłużonego dla Kutna, dr Antoniego Troczewskiego, wzniesiony w 1929 roku oraz nagrobek Franciszki Enderlin, Przełożonej Pensji Żeńskiej. Niestety, nagrobek Doktora wymaga fachowej renowacji.
Stowarzyszenie już dużo wcześniej współpracowało z „Dąbrowszczakiem”, którego uczniowie pod opieką pani Danuty Bartol prowadzili co roku systematyczną pracę utrzymywania porządku na zabytkowych grobach cmentarza parafialnego w Kutnie.
Po jedenastu latach kwestę wznowiono i trwa ona nieprzerwanie od 2003 roku do dziś. Kwesta jest prowadzona każdego roku w dniu 1 listopada od godzin porannych aż do zmierzchu. Udział w kweście licznie biorą członkowie Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej oraz wolontariusze: harcerze, młodzież szkolna z kutnowskich szkół średnich i podstawowych, gimnazjum, posłowie na Sejm RP, przedstawiciele władz samorządowych Kutna i Powiatu Kutnowskiego, pracownicy kutnowskich instytucji kultury, artyści, a także inne osoby, którym zależy na kultywowaniu pamięci o naszej „małej ojczyźnie”.
Podczas prowadzenia kwesty na cmentarzu rozdawane są ulotki opracowywane merytorycznie i graficznie, na których prezentowane są nagrobki wyremontowane ze środków finansowych zebranych podczas wcześniejszej kwesty oraz te, które wymagają odnowienia w najbliższym czasie. Odwiedzającym kutnowską nekropolię rozdajemy co roku podczas kwesty ponad 1500 sztuk ulotek, niestety brakuje ich przed końcem dnia 2 listopada….
Inicjatywa otoczenia opieką zabytkowych nagrobków na cmentarzu parafialnym spotkała się z przychylnością wielu mieszkańców miasta i okolic. Podczas kolejnych corocznych publicznych kwest zebrano kwoty:
– w 2003 roku – 3.855,35 zł,
– w 2004 roku – 5.460,25 zł,
– w 2005 roku – 6.016,75 zł,
– w 2006 roku – 5.604,41 zł,
– w 2007 roku – 8.8817,30zł,
– w 2008 roku – 11.366,80 zł,
w 2009 roku – 8.841,20 zł,
w 2010 roku – 10.531,00 zł,
w 2011 roku – 10.233,00 zł,
w 2012 roku – 11.307,07 zł,
w 2013 roku – 11.714,54 zł,
w 2014 roku – 13.358,00 zł,
w 2015 roku – 11.350,79 zł
w 2016 roku – 8085,57 zł
w 2017 roku -10140,12 zł
w 2018 roku – 13002,00 zł
w 2019 roku – 15.076,27 zł
w 2020 roku – kwesta nie odbyła się
Zarząd TPZK w 2003 roku powołał do życia Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzem Parafialnym w Kutnie, który działa jako jedna z sekcji stowarzyszenia. Jego członkowie współpracowali z ks. prałatem Stanisławem Pisarkiem, a obecnie z ks. dr Jerzym Swędrowskim – Dziekanem Kutnowskim, z zarządcą cmentarza oraz z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Łodzi. Dzięki zaangażowaniu członków Towarzystwa corocznie przeprowadzana jest wizja lokalna na cmentarzu. Stare i zabytkowe groby są dokumentowane, a następnie zapadają decyzje o wyborze tych do renowacji. Oprócz prac wymagających wiedzy o sztuce renowacji i konserwacji, w ciągu całego roku kalendarzowego członkowie TPZK wykonują bardzo prozaiczne prace – porządkują teren wokół grobów i wyrywają chwasty.
Od pierwszej kwesty w 2003 roku zarząd TPZK co roku powołuje komisję ds. przeliczenia środków finansowych zebranych podczas publicznej kwesty na odnowienie starych zabytkowych nagrobków. Zaraz po zmierzchu, gdy już zakończone jest kwestowanie, w „Modrzewiowym Dworku” – siedzibie TPZK przy ul. Narutowicza 20, komisja przeprowadza liczenie. W skład komisji zawsze wchodzą prezes, skarbnik oraz członek Komisji Rewizyjnej, a także inni członkowie TPZK. Zdejmowane są plomby z puszek i komisja liczy pieniądze. Po przeliczeniu gotówki sporządza się protokół (z wyszczególnieniem, ile bilonu i banknotów oraz z jakim nominałem), który podpisują wszyscy członkowie komisji. Środki finansowe na renowację starych grobów gromadzone są na rachunku TPZK na osobnym koncie w banku.
Gdy organizowano kwestę w roku 2004, stowarzyszenie wystąpiło do mieszkańców Kutna z apelem: „Pierwsze efekty naszej wspólnej pamięci zauważyliście Państwo na cmentarzu parafialnym w Kutnie w postaci dwóch odrestaurowanych zabytków nekropolii i kilku kolejnych naprawionych. Zwracamy się z apelem do całej społeczności miasta o kolejną pomoc”.
Dzięki hojności mieszkańców regionu kutnowskiego, odwiedzających naszą nekropolię, w roku 2004 rozpoczęto remont dwóch pierwszych grobów – odnowiono nagrobek Anny z Wernów-Krysińskiej (pochodzący z 1838 roku i należący do najstarszych na kutnowskiej nekropolii) oraz nagrobek rodziny Kamińskich (pochodzący z II połowy XIX wieku – m.in. Jana Kamińskiego +1889). Prace te wykonywane były przez pana Baranowskiego, a ukończone zostały w roku 2006.
Przy konserwacji i renowacji grobów zabytkowych zachodzi konieczność korzystania z profesjonalnego wykonawstwa. Roboty i usługi konserwacji i renowacji grobów zabytkowych mogą wykonywać osoby posiadające kwalifikacje wymagane do prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, badań konserwatorskich określone w rozporządzeniu Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych.
Następne zabytkowe nagrobki były już konserwowane i odnawiane przez pp. Jarosława i Barbarę Czechowskich – konserwatorów dzieł sztuki z Torunia. Przed przystąpieniem do prac sporządzana jest dokumentacja konserwatorska, zawierana jest umowa, i dopiero na tej podstawie prowadzone są prace. W latach 2005 – 2007 został odnowiony grobowiec (w kształcie kapliczki) rodziny Grochowskich z II połowy XIX wieku, znanych miejscowych aptekarzy.
W roku 2007 pp. Jarosław i Barbara Czechowscy rozpoczęli konserwację jednego z piękniejszych grobowców na cmentarzu parafialnym – nagrobku Julianny z Boguckich Janowskiej +1886 (rzeźba z postacią Matki Boskiej Bolesnej stojącej na tle krzyża). Zaplanowano restaurację tego nagrobku na okres dwóch lat. Komisyjny odbiór prac konserwatorskich został dokonany protokółem z dnia 10 sierpnia 2009 roku.
Przy nagrobku Wincentego Golędzinowskiego +1887 (kwatera 1), wykonano nową komorę grobową.
.
Renowacji poddano także nagrobek Marcina Białoskórskiego +1889 (kwatera 2) – podniesiono płytę nagrobną i wyczyszczono, wykonano nowy fundament i złożono ponownie nagrobek. Należy jeszcze poddać renowacji ogrodzenie – pospawać przód metalowego ogrodzenia, dorobić brakujące 3 szt, kielichów (3 szt. są zachowane). Można rozważyć demontaż i odnowienie całości ogrodzenia (pospawać, naprawić, wypiaskować i pomalować) – w zależności od kosztów remontu i posiadanych środków. Wymiary ogrodzenia: wys. 1 m, dł. 3,3 m, szer. 1,8 m.
Uporządkowano nagrobek Anulki Wiśniewskiej. Czekające nas w najbliższej przyszłości prace to renowacja ogrodzenia – w metalowym ogrodzeniu trzeba uzupełnić słupki, ceowniki, a krzyż metalowy zamocowany na nagrobku odczyścić na miejscu.
