Zarząd Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej w lutym 2015 roku utworzył Ośrodek Dokumentacji i Badań Ziemi Kutnowskiej przy TPZK. Ośrodek Dokumentacji i Badań Ziemi Kutnowskiej przy TPZK gromadzi, przechowuje, bada, opracowuje, udostępnia i popularyzuje materiały dokumentowe, ikonograficzne lub audiowizualne dotyczące Ziemi Kutnowskiej. Dokumentacja gromadzona przez Ośrodek Dokumentacji i Badań Ziemi Kutnowskiej przy TPZK tworzy niepaństwowy zasób archiwalny. Członkowie naszego stowarzyszenia pracują społecznie, nie pobierając z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej zostało zarejestrowane w bazie polskich archiwów na stronie Archiwa Społeczne https://archiwa.org/archives
Zajrzyj do podręcznika pt. “Archiwistyka Społeczna” https://archiwa.org/sites/default/files/files/Archiwa_spoleczne_podrecznik.pdf
W listopadzie 2012 roku Ośrodek KARTA rozpoczął realizację programu mającego na celu ewidencję archiwów społecznych istniejących w Polsce, edukację archiwistów obywatelskich oraz promocję tej dziedziny życia publicznego. Na stronie www.archiwa.org powstał portal internetowy prezentujący oddolne działania służące gromadzeniu dokumentacji historycznej. Pod koniec 2012 roku ukazała się publikacja na temat archiwistyki społecznej w Polsce – pierwsza książka poruszająca całościowo tę tematykę, będąca zarazem zaproszeniem do dyskusji dla badaczy i praktyków tej dziedziny. Książka zawiera również materiały edukacyjne dla archiwistów społecznych.
Ośrodek KARTA utworzył otwartą bazę danych archiwów społecznych, zachęcając stowarzyszenia, fundacje, grupy nieformalne bądź inne organizacje gromadzące świadectwa historyczne do dołączenia do sieci archiwów społecznych.
Pojęcie archiwów społecznych pojawiło się w diagnozie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego określonej jako „Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego”. W wydanym przez Ośrodek KARTA podręczniku archiwistyki społecznej zdefiniowano je w następujący sposób: Archiwum społeczne prowadzone jest przez: organizację pozarządową (w rozumieniu art. 3 ust. 2 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) lub powstaje przy jednostce samorządu terytorialnego, w efekcie celowej aktywności obywatelskiej. Archiwum gromadzi, przechowuje, opracowuje (w celu udostępniania) materiały dokumentowe, ikonograficzne lub audiowizualne. Dokumentacja ta tworzy niepaństwowy zasób archiwalny (Ziętal, 2012, s. 9).
Społeczny, oddolny charakter tej misji Społecznych Archiwów podkreślał w swojej analizie Tomasz Czarnota, zestawiając ją z nie zawsze skuteczną polityką archiwów państwowych wobec materiałów wytworzonych poza nadzorem państwowej służby archiwalnej. Jego zdaniem […] archiwa społeczne są nie tyle konkurencją dla AP [Archiwów Państwowych], ile alternatywą dla tych podmiotów prawnych i osób fizycznych, które nie są z mocy prawa zobowiązane do przekazywania AP swojej dokumentacji o wartości historycznej. Dla tych, które mając prawo wyboru, wolą ją powierzać nie państwowym, ale społecznym ośrodkom. Z możliwości tej nie omieszkało skorzystać już całkiem niewąskie grono. Z faktu tego powinien dla AP, nie rezygnujących z misji opiekowania się całym narodowym zasobem archiwalnym, powinien chyba wynikać imperatyw nawiązania z nimi stałej partnerskiej (z naciskiem na ów przymiotnik) współpracy (Czarnota, 2011, s. 24).
Entuzjastyczna amatorska digitalizacja, zjawisko dotąd ignorowane przez profesjonalistów, tworzy bogate internetowe źródło zasobów dziedzictwa kulturowego, zawierające nierzadko zbiory, którymi nie są zainteresowane tradycyjne instytucje. Faktycznie, efemerydy i zasoby kultury popularnej są często lepiej udostępniane przez amatorskie społeczności niż przez instytucje pamięci. Energia i zapał amatorskich digitalizatorów jest warty dalszego zainteresowania, jako że amatorskie kolekcje często uzupełniają istniejące już zbiory, tworząc alternatywną przestrzeń dyskusji między entuzjastami. Społeczność amatorów w integrowaniu użytkowników przewyższa instytucje pamięci, a statystyki generowane przez użytkowników takich zbiorów wskazują, że częste aktualizacje i interakcje są kluczem do budowania grupy stałych odbiorców. W rezultacie instytucje pamięci powinny być świadome, że nie jest już możliwe realizowanie polityki „zeskanuj i porzuć” (scan and dump) wobec swoich digitalizowanych zbiorów i bierne oczekiwanie na ich wykorzystywanie (Terras, 2010, s. 436).
Wykorzystano informacje zawarte na stronie Narodowego Instytutu Audiowizualnego.
„Dla mnie osobiście ten kongres definitywnie rozstrzyga o obecności archiwistyki społecznej jako dziedziny życia publicznego w Polsce. W naszym kraju zaczyna ona wychodzić na wyraźny plan. To, że jest coraz bardzie zauważalna stanowi ogromną wartość” – powiedział Zbigniew Gluza, prezes Fundacji Ośrodka KARTA.
I Kongres Archiwów Społecznych (AS-ów), który odbył się 24 października 2015 w Warszawie był pierwszym tego typu wydarzeniem, które zgromadziło środowisko archiwistyki społecznej z całej Polski i zakreśliło drogi rozwoju dziedziny. Zapadły na nim kluczowe dla AS-ów decyzje, ważne dla ich stabilizacji i współpracy z innymi podmiotami. Zebrani na kongresie przyjęli „Kartę zasad archiwów społecznych”. Karta Zasad to rodzaj kodeksu etycznego dla społecznych archiwistów, określa misję i zadania AS-ów, rodzaj ich relacji z ludźmi, z otaczającymi je społecznościami, z państwem, samorządem czy innymi organizacjami. Ma działać przez to dla wzmocnienia ruchu, a ponadto być rodzajem rękojmi środowiska, udzielanej konkretnemu AS-owi, „legitymującemu się” przyjęciem Karty Zasad, wobec świata zewnętrznego – rękojmi jakości. Obecny na kongresie dr hab. Władysław Stępniak, naczelny dyrektor Archiwów Państwowych stwierdził, iż odbywający się kongres jest wydarzeniem rangi historycznej.
Dzięki działaniom KARTY do nowelizowanej ustawy archiwalnej wprowadzono zapis o możliwości dotowania działalności archiwistycznej organizacji pozarządowych. Otwiera się nowy rozdział współpracy archiwów społecznych z archiwistyką państwową. W tej części przedstawiony został postulowany przez archiwa społeczne model współpracy z państwem, wypracowany w toku konsultacji ze środowiskiem AS-ów oraz stanowisko Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, które przedstawił dr hab. Władysław Stępniak, naczelny dyrektor Archiwów Państwowych.
Podstawą istnienia każdego archiwum społecznego są zbiory, które przekazują ludzie – często powierzając opowieści o losach swoich bliskich, cenne rodzinne pamiątki, osobiste dokumenty, zdjęcia. Kontakty z darczyńcami i zaklętą w ich darach Pamięcią są sednem pracy społecznych archiwistów. KARTA już po raz drugi zorganizowała Dzień Darczyńcy Pamięci – aby podziękować osobom, które przekazały zbiory.
W Kongresie wzięli udział przede wszystkim przedstawiciele organizacji pozarządowych, które prowadzą archiwa społeczne i chcą swoją przyszłość związać z tą właśnie dziedziną życia publicznego, przedstawiciele archiwów państwowych, bibliotek, instytucji kultury, naukowcy, dziennikarze – zainteresowani tematem. Prezes TPZK także brała udział w tym doniosłym wydarzeniu.
Kongres zorganizował Ośrodek KARTA we współpracy z gospodarzem miejsca, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w ramach projektu “Stabilizacja archiwistyki społecznej w Polsce”. Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.
