Wolontariusze ze Środowiskowego Domu Samopomocy w Kutnie dołączyli do grona opiekunów starych, zabytkowych grobów na cmentarzu parafialnym w Kutnie. Wraz z opiekunką sprzątali wokół zabytkowych grobów po uroczystości Wszystkich Świętych.
Cieszy nas, że w działania na rzecz ratowania starych nagrobków włącza się coraz nowa część naszej lokalnej społeczności rozumiejąc potrzebę prowadzenia tych prac cały rok kalendarzowy.
Czy wiecie, że….
Bardzo istotnym elementem inskrypcji kutnowskiego cmentarza są zawarte w nich informacje o życiu zmarłych. Niektóre z nich, tj. nazwiska panieńskie, nazwiska z poprzednich małżeństw, wiek zmarłych omówiono wcześniej. Ponadto pojawiają się informacje bliżej charakteryzujące osobę zmarłego. Należą do nich te mówiące o przynależności społecznej, stanie cywilnym czy zawodzie zmarłego lub pełnionych przez niego funkcjach. Mają one charakter szczegółowy, co czyni napisy kutnowskiego cmentarza zbiorem tekstów o istotnych walorach dokumentacyjnych.
Przynależność społeczną zaznaczono w napisach czasami wraz z zawodem. Często stosowano zwroty „obywatelka, obywatel ziemski” dla określenia właściciela majątku ziemskiego typu szlacheckiego oraz : „obywatelka, obywatel” z dodaniem nazwy miasta, tj. Kutna, dla zaznaczenia przynależności do mieszczaństwa, szczególnie jego grupy będącej właścicielami nieruchomości.
Ziemian dotyczą napisy na pięciu nagrobkach, przy czym Jadwigę z Idzikowskich Grabowską określono jako wdowę po obywatelu ziemskim. Ignacy Słupski był ponadto pułkownikiem byłych Wojsk Polskich, zaś Henryk Lesz zasłużył się miejscowej parafii jako „fundator stacji kościelnych”. Reprezentantem ziemiaństwa był również „dziedzic Maliny” Ludomir Skotnicki. Rzadko spotykamy się z podkreśleniem przynależności do mieszczaństwa. Obywatelami miasta Kutna byli: Antoni Herde, Julian Budziński zarazem profesor szkoły rolniczej oraz Henryk Markert. Stanisława Grochowskiego określono w inskrypcji jako obywatela tutejszego, tj. Kutna.
Spośród zawodów na miejsce pierwsze wysuwa się służba wojskowa. Pozostaje to w związku z faktem, iż Kutno było miastem garnizonowym. Przebieg kariery zawodowej Onufrego Kłopotowskiego i Andrzeja Rutkowskiego był taki sam. Obaj byli najpierw Sztabs Lekarzami Wojska Polskiego, następnie lekarzami powiatu „Gostyńskiego”, tj. gostynińskiego. Wojskowymi byli również Xawery Wojciech Mrówczyński, Tomasz Derpowski odznaczony Krzyżem Legii Honorowej, wspomniany wyżej pułkownik Ignacy Słupski, porucznik Augustyn Paruszewski oraz podpułkownik Antoni Nikodem Klikowicz dowódca 2 baonu 4 pułku strzelców.
Oprócz wspomnianych wyżej lekarzy wojskowych Onufrego Kłopotowskiego i Andrzeja Rutkowskiego reprezentantami tego zawodu byli: doktor medycyny i chirurgii Aleksander Hoffman, doktor Karol Kosztulski oraz lekarz dentysta Bolesław Belina Brzozowski. W napisach na dwóch zabytkach odnajdujemy lekarzy weterynarii Władysława Rembalskiego i Juljana Staniewskiego.
Z oświatą, jako nauczyciele bądź uczniowie, związani byli: przełożona pensji żeńskiej Franciszka Enderlin, profesor szkoły rolniczej Julian Budziński, uczeń szkoły realnej Władysław Rembalski oraz student Politechniki Warszawskiej Zygmunt Konarzewski. Ten ostatni w okresie wojny z Rosją Radziecką służył jako ochotnik 4 pułku ułanów.
Kilkakrotnie w napisach nagrobnych podano, iż zmarły był: inżynierem budownictwa, inżynierem i technologiem, magistrem inżynierem chemii, czy magistrem chemii.
Czworo zmarłych było urzędnikami: Feliks Bogucki rejentem, Stanisława z Trzcińskich Tarnowska pracownikiem Banku Ludowego w Kutnie, Bolesław Markiewicz buchalterem kutnowskiej Kasy Powiatowej, zaś Stanisław Kowalewski rejentem. Status emeryta wymieniono w inskrypcjach dwukrotnie w odniesieniu do Wincentego Jabłonowskiego oraz nie znanego z imienia (zatarcie inskrypcji) Strusińskiego, który przed emeryturą pracował jako „naczelnik Prokuratury Królestwa Polskiego”.
Tylko jedna osoba pogrzebana na starym cmentarzu reprezentuje duchowieństwo. Jest to ksiądz Tomasz Cholewicki – kanonik kolegiaty łowickiej i proboszcz parafii Kutno.
Pozycję zmarłych w społeczności kutnowskiej wskazują cztery epitafia: Anna z Wernów Krysińska była żoną komisarza obwodu gostynińskiego, Marya Mrówczyńska wdową po oficerze Wojsk Polskich, Julianna z Boguckich Janowska żoną sztabs kapitana 4 batalionu strzelców i zarazem córką rejenta powiatu kutnowskiego, Marja z Śliwińskich Kwiecień żoną ekspedytora stacji Kutno, zaś Franciszka z Ptaszyńskich Iwanow żoną kapitana 4 pułku strzelców.
Do istotnych informacji należą przedstawione w inskrypcjach starego cmentarza powiązania rodzinne zmarłych. Z wyjątkiem dwóch przypadków, w których członków rodziny zmarłych wymieniono z imienia i nazwiska oraz jednego, w którym został wymieniony z imienia wnuk Ignacego Podczaskiego członkowie rodzin przedstawiani byli poprzez określenie stopnia pokrewieństwa.
Prezentacji pozostających w żałobie krewnych dokonywano zazwyczaj w formule fundacyjnej nagrobka lub w zwrotach mówiących o pozostałych członkach rodziny zmarłego. W ten sposób prezentowano krewnych, którzy w momencie wystawienia upamiętnienia znajdowali się wśród żywych. niewielka jest grupa inskrypcji, w których (zazwyczaj w środkowych partiach tekstu) wymieniono członków rodziny zmarłego celem określenia ich pozycji w kutnowskim społeczeństwie. W tekstach tych prezentowano zarówno osoby jeszcze żyjące, jak i zmarłe wcześniej.
Trzecią grupę tekstów prezentujących rodzinę zmarłego stanowią inskrypcje znajdujące się na grobach rodzinnych. Z całą pewnością stwierdzić można, iż zawierają one nazwiska bliskich i dalszych krewnych, jednak bez podania stopnia pokrewieństwa, wyjątkiem jest napis na grobie rodziny Duszkiewiczów, z którego dowiadujemy się, iż Eleonora z Lazarowiczów Duszkiewicz była żoną Wawrzyńca Duszkiewicza. Teksty informujące, iż w danym grobie spoczywają małżonkowie świadczą same za siebie. Raz odnajdujemy informację szczegółową, mianowicie Ferdynand Zaremba Cielecki i Honorata z Pstrokońskich Cielecka przeżyli ze sobą 50 lat.
Na cmentarzu kutnowskim odnajdujemy również kilka napisów zawierających dokładne dane co do osób i stopnia ich pokrewieństwa. Józef Sabatowski był więc synem Agnieszki z Lechniewiczów Sabatowskiej; Helena, Krystyna, Jadwiga i Maria dziećmi Stanisława Rowickiego; Wanda z Cieleckich Zaremba Cielecka córką wyżej wspomnianego małżeństwa Cieleckich; Józia siostrą Adama Wiarkowskiego; Piotr i Stanisław Chawłowscy synami Mikołaja i Wiktorii; Władysław Rembalski (junior) synem Władysława Rembalskiego (seniora); Szymon Kasiński wnukiem Tomasza i Antoniny Gustawskich, zaś Zygmunt Konarzewski jedynym synem Stanisława i Marji Nowakowskich. Ponadto Scholastyka z Ładów Pawłowska spoczywa z nie wymienionymi z imienia i nazwiska wnukami, zaś małżeństwo Józefy i Franciszka Ptaszyńskich z trojgiem dzieci.
Marcin Pawełek – Łódź – Inskrypcje starego cmentarza w Kutnie. Studium epigraficzne[1].
Więcej przeczytacie w XVIII tomie Kutnowskich Zeszytów Regionalnych.
[1]Artykuł stanowi przeredagowaną obecnie wersję rozdziału czwartego mojej pracy magisterskiej „Cmentarz parafii św. Wawrzyńca w Kutnie. Studium epigraficzne i zabytkoznawcze”, Łódź 1993, napisaną w ówczesnym Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego pod kierunkiem dr Jana Chańko. Stanowi uzupełnienie i rozszerzenie tematu starego cmentarza jako świadectwa historii regionu[1] w zakresie dotyczącym epigrafiki.
