Rodzaj zabytku: dwór / zespół dworsko-parkowy
Datowanie: II poł. XVIII w. lub nawet koniec XVII w.
Numer rejestru zabytków i data wpisu: 22 z 07.06.1967
Zastosowanie: funkcje mieszkalne i biurowe
Zespół architektoniczno-parkowy:
Dwór w Łękach Kościelnych wybudowany został w II poł. XVIII w. lub, jak podają inne źródła, już w końcu XVII w. przez nieznanego fundatora. Usytuowany jest on w obszernym parku z I poł. XIX w., na kopcu otoczonym fosą. Sam kopiec jest starszy od budynku. W wyniku przeprowadzonych tam badań ustalono, że powstał on na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Przypuszcza się, że jest to kolejny dwór powstały w tym miejscu. Pierwszy prawdopodobnie w XVI w. wybudowała rodzin Łąckich-Łęckich. Obecny dwór to parterowy (z mieszkalnym poddaszem), siedmioosiowy, drewniany (modrzewiowy) budynek, o konstrukcji zrębowej, szalowany profilowanymi deskami. Posiada drewniany ganek zwieńczony trójkątnym szczytem. Nakryty jest dachem mansardowym krytym gontem, łamanym ze świetlikami. Od strony frontowej oraz od strony stawu znajdują się ganki z tympanonem wsparte na czterech słupach. Zabytek otoczony jest pięknym, zadbanym parkiem. Dwór należał do Stadniny Koni w Walewicach, pełnił funkcje biurowe. Obecnie jest własnością prywatną.
Historia:
Pierwszym właścicielem Łęk Kościelnych, o którym mówią źródła, był Jan Leźnicki, który w 1782 r. sprzedał je za 110 tys. florenów Tomaszowi Guzowskiemu. Na przełomie XVIII i XIX w. majątek należał do Tomasza Guzowskiego – burgrabiego i posła gostynińskiego, sędziego pokoju powiatu orłowskiego. W 1808 roku wydzierżawił on Łęki Ambrożemu Zaborowskiemu, podprefektowi powiatu orłowskiego, który zmarł w 1815 roku. Dwa lata później majątek wraz z długami Guzowskiego kupił Rafał Świętosławski, sędzia pokoju powiatu orłowskiego, dziedzic Pawłowic. Zmarł on w 1828 r., a majątek przypadł jego synom: Aleksandrowi i Zenonowi Świętosławskim oraz córkom – Emilii Ewie Czarnkowskiej, Konstancji Sokolnickiej, Eustachii Tekli Korwin-Krasińskiej i Adolfinie Florentynie Szamowskiej. W 1848 r. siostry przejęły spadek i przekazały go matce, Eleonorze z Leszczyńskich Świętosławskiej. W 1854 r. wdowa po Świętosławskim podzieliła majątek w taki sposób, że Łęki przypadły rodzinie Czarnowskich. To właśnie za ich czasów majątek zaczął wyróżniać się na tle innych.
Aleksander Czarnowski, który gospodarował majątkiem od 1872 r., wsławił się jako wzorowy rolnik i hodowca bydła rasowego. Stado łąckich krów wykorzystywano do pozyskiwania mleka, z którego produkowano sery sprzedawane na całym powiecie. We współpracy z okolicznymi chłopami założono mleczarnię. Aleksander zajmował się także publicystyką. Znany jest jako autor Wychowania publicznego na podstawach ekonomii politycznej, które wydano w Warszawie w 1874 r. W 1901 r. Aleksander zmarł, a gospodarstwo przejął jego brat Józef. Za jego rządów nastąpił dalszy rozwój rodzinnych włości. Po 1903 r. zmienił on nieco profil wytwórczy. Zrezygnował z produkcji serów, a mleko przekazywał mleczarni Warszawskiego Ziemiańskiego Towarzystwa Mleczarskiego. Czarnowski wraz z rolnikami założył kółko rolnicze “Wiara”, na rzecz którego przekazał nieodpłatnie działkę. Popierał wszelkie akcje oświatowe i charytatywne. „Wiara” organizowała cyklicznie trzy – lub czterodniowe kursy gospodarstwa wiejskiego, co w znacznym stopniu wpłynęło na sposób w jaki gospodarowali ziemią okoliczni chłopi. Wykłady prowadzili specjaliści ze Szkoły Gospodarczej w Mirosławicach oraz z Koła Ziemianek. Czarnowscy mieli w planach uruchomienie młyna spółdzielczego, skupu jaj i sklepu dla rolników, jednak realizację tych planów pokrzyżował kryzys ekonomiczny lat 20. XX w.
Ciekawostki:
W latach 80. XIX w. we dworze przebywał historyk literatury i sztuki Kazimierz Chłędowski, który pobyt tu opisał w swoich “Pamiętnikach”.
W latach 70. XX w. dwór i park „występowały” w filmie pt. „Rodzina Połanieckich” w reż. Jana Rybkowskiego, na motywach powieści Henryka Sienkiewicza.
We dworze odnaleziono pamiątki z powstania styczniowego – dokumenty i broń, które obecnie znajdują się w Muzeum Regionalnym w Kutnie.
