Rodzaj zabytku: dwór / zespół dworsko-parkowy
Datowanie: koniec XIX w.
Numer rejestru zabytków i data wpisu: 484 z 09.04.1979
Zastosowanie: własność prywatna – pustostan
Zespół architektoniczno-parkowy:
Dwór w Poborzu powstał na zamówienie Antoniego Skarzyńskiego w ostatniej dekadzie XIX w. Jest dziełem znanego architekta Apoloniusza Nieniewskiego. Usytuowany jest na naturalnym wzniesieniu, posiada cechy późnego klasycyzmu i neorenesansu. Jest to budynek na planie wydłużonego prostokąta o nieregularnej bryle złożonej z części parterowej oraz poprzecznej do niej trójosiowej części piętrowej. W części parterowej od frontu znajduje siętrójosiowy występ, przylegający do części piętrowej, poprzedzony niewielkim portykiem złożonym z dwóch kolumn toskańskich podtrzymujących trójkątny szczyt. Od ogrodu w części piętrowej znajduje się dwuarkadowa loggia, poprzedzona schodami i podobnym portykiem jak od elewacji frontowej.
Historia:
Na przełomie XVIII i XIX w. dwór w Pobórzu był własnością rodziny Russjanów. Po śmierci Jacka i Marcjanny Russjanów majątek przypadł małoletniemu jeszcze Aleksandrowi. Zadłużony Pobórz został wystawiony przez wierzycieli na licytację, na której zakupił go Michał Skarżyński. Ten zmarł w 1832 r., a majątek po nim przejęła żona Józefa z Podczaskich Skarżyńska oraz trzej synowie: Jan, Ignacy i Feliks. W 1847 r. Józefa sprzedała swoją połowę majątku Feliksowi, trzy lata później swoje prawa do spadku sprzedał mu też Ignacy. W tym samy roku zmarła Józefa. W 1858 r. Feliks ożenił się z Józefą Niemojowską, z którą miał ośmioro dzieci: Adama Feliksa, Antoniego Feliksa, Józefa, Wandę Jadwigę, Marię, Elżbietę, Annę i Wandę. W 1896 r. zmarł Feliks Skarżyński, a dwanaście lat później jego żona. Pobórz przypadł Antoniemu Feliksowi Skarżyńskiemu. Otrzymał on staranne wykształcenie. W 1883 r. ukończył szkołę realną w Łowiczu, następnie podjął dalszą naukę na Politechnice w Rydze (najpierw na wydziale mechanicznym, a później na chemicznym), którą ukończył w 1890 r. uzyskując tytuł inżyniera chemii. Po studiach przez dwa lata pracował w przemyśle cukrowniczym, jednak otrzymujaą w spadku Pobórz porzucił to zajęcie i poświęcił się rolnictwu. Odbył gruntowne praktyki rolnicze, m.in. w graniczącym z Poborzem a przodującym ówczas w produkcji rolnej majątku Strzelce pruskiej rodziny von Treskow i przejął ojcowiznę. Antoni wziął ślub z Teklą Zielińską, z którą miał troje dzieci: Juliusza, Bolesława i Janinę. Antoni Skarżyński zapisał się w historii kutnowskiego rolnictwa jako wzorowy gospodarz, działacz społeczny i samorządowy ale głównie jako organizator kółek rolniczych. Był długoletnim prezesem Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Kutnie, członkiem zarządu Banku Ziemiańskiego, Zakładów Przemysłowo-Rolnych Ziemi Kutnowskiej, Syndyktu Rolniczego i Stacji Doświadczalnej. Wspierał budowę domu dochodowego straży ogniowej w Kutnie, szkoły realnej i bursy przy niej oraz cegielni w Kaszewach. W czasie wojny z bolszewikami zorganizował 3 szwadron Pułku Ułanów i pomagał wojsku. Młodszy syn Antoniego, Bolesław, ułan w 3 Pułku, poległ w kwietniu 1919 r. na polu bitwy pod Ejszyszkami. Starszy syn Juliusz, urodzony w 1898 roku, żonaty z Aleksandrą Gintowt-Dziewiałtowską był ostatnim właścicielem Poborza przed 1939 r. W 1945 r. majątek przejął Skarb Państwa i rozparcelował. Po 1945 r. we dworze mieściła się szkoła podstawowa. W połowie lat 80. dwór w Poborzu został sprzedany prywatnemu właścicielowi.
