„Czyńcie całemu światu tyle dobrego
wiele tylko możecie, ale nie
oczekujcie nagrody ani uznania
jak tylko od Boga samego”.
Bousset
Napis ten widnieje na odrestaurowanym pomniku nagrobnym Doktora. Na tumbie, która stoi na miejscu pochówku Doktora, zamocowany jest Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – Polonia Restituta. Wrócił on na swoje miejsce po kilkudziesięciu latach. Mieszkańcy Ziemi Kutnowskiej od dziś z dumą przechodzić będą obok miejsca pochówku Honorowego Obywatela Miasta Kutno wiedząc, że mieli udział w tym dziele. Dbałość o grób Doktora to także podkreślenie naszego lokalnego patriotyzmu – z miłości do „małej ojczyzny” Antoniego Troczewskiego – tego wielkiego społecznika, czerpiemy przykład.
Elegia ku czci zmarłego dr Troczewskiego
Żałobna wieść po kraju biegnie lotem strzały,
Ze utraciła Polska najlepszego z synów,
Znanego ze swych wzniosłych i szlachetnych czynów,
Co go okryły blaskiem nieśmiertelnej chwały.
C z ł o w i e k w i e l k i e g o s e r c a
Tego co Chrystusową Ideę w czyn wcielał
Wśród chorych i ubogich mienie swe rozdzielał
I jak Ojciec ratował sieroty bezdomne.
Zostały po nim dzieła poświęceń i trudu
Błogosławione Imię Jego pośród ludu
Wśród całej Polski, którą miłował tak szczerze.
Dziś Ojczyźnie zabrakło najlepszego Syna,
Z żalem i czcią bolesną zmarłego wspomina
I przez usta Narodu hołd składa w ofierze.
E.S.K.A.
Tygodnik Kutnowski nr 39 z 30 września 1928 roku
w wykonaniu Angeliki Iwoły -członka Grupy Teatralnej „od jutra” z Kutnowskiego Domu Kultury
Wszyscy wiemy, jakie zasługi położył doktor Antoni Troczewski dla naszego miasta i jego mieszkańców. Dziś, przy odrestaurowanym nagrobku Doktora wspominamy uroczystości pogrzebowej Doktora, która odbyła się przed 85 laty. Wszystkie informacje pochodzą z przedwojennej prasy – Tygodnika Kutnowskiego z 30 września 1928 roku i lat następnych:
Niezapomniany w dziejach Kutna ranek 24 września 1928 roku. To był dzień żałoby dla Kutna, ale i dla całego kraju. To też tłumy żałobników przybyłych z okolicy i z dalekich stron kraju do świątyni, aby modlić o wieczny spoczynek dla Tego, który nie spoczywał nigdy za życia. Przy zwłokach Doktora, złożonych zgodnie z Jego ostatnią wolą w Kaplicy Szpitala św.Walentego, który stworzył, gdzie uzdrawiał, straż honorową pełnili harcerze i strażacy. Modły żałobne przy zwłokach odprawiał ks. Michał Woźniak (beatyfikowany w 1999 roku) w otoczeniu duchowieństwa Ziemi Kutnowskiej.
Na czele pochodu:
szli sokoli konni i piesi, których nauczył jak służyć Ojczyźnie;
szli strażacy, którym wskazał, jak ratować mienie bliźniego z narażeniem swojego życia;
szły szkoły, które założył, by uczyły jak pracować dla kraju;
szły sierotki, które miłosiernemu sercu i ofiarności zawdzięczały opiekę troskliwą i dom własny;
szły cechy i bractwa, organizacje rolnicze i społeczne;
wszyscy, aby dać świadectwo zasłudze.
Za trumną, przykrytą sztandarem Stronnictwa Narodowego, którego był ostoją szła rodzina i najbliżsi oraz przybyli z daleka Roman Dmowski, senator Jabłonowski, poseł Wierczak, szli wierni druhowie Jego życia i pracy.
Szły matki, których dzieci od śmierci wybawił;
Szli biedacy, którym wsparcia nie szczędził;
Szły tłumy, bo wszystkich był Opiekunem i Dobrodziejem…
Kondukt zatrzymał się przy kościele parafialnym, gdzie podniosłe przemówienie wygłosił ksiądz poseł Marceli Nowakowski. Kondukt posuwał się ulicami Królewską, Nowy Rynek, Narutowicza, gdzie przed domem, którym mieszkał i umarł, orkiestra wojskowa odegrała marsza żałobnego, poczem mecenas Wąsowski, wierny towarzysz prac i przyjaciel zmarłego do głębi wzruszony żegnał po raz ostatni zmarłego Doktora.
Na cmentarzu zgromadził się wielotysięczny tłum. Nad mogiłą ksiądz proboszcz Żelazowski nakreślił historię życia Wielkiego Patrioty – Ofiarnika.
Roman Dmowski nazwał Antoniego Troczewskiego „Najwierniejszym Sługą Ojczyzny”. Stwierdził, że taki napis umieścił na wieńcu, który miał być złożony na trumnie zmarłego przyjaciela i towarzysza pracy przez lat czterdzieści, a który, niestety, nie doszedł do Kutna skutkiem wypadku kolejowego. Powiedział on, że Antoni Toczewski miał jedną wielką ambicję w życiu – służyć ojczyźnie na każdym kroku, pamiętać o niej w każdym swym czynie, oddać jej wszystkie swe siły, nawet dzielić się z nią groszem biedaka, ciężko pracującego na utrzymanie rodziny. Ten sługa ojczyzny to był wielki pan, bo szczodrze dawał, a nic nie brał. Nie żądał dla siebie żadnych korzyści, żadnych zaszczytów, Nie parł się do żadnej roli w odbudowywanym państwie, a był jednym z tego państwa najważniejszych budowniczych.
Senator Jabłonowski pożegnał i złożył hołd zmarłemu w imieniu Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego, klubów poselskich i senackich.
Doktor Piasecki z Włocławka w imieniu lekarzy, dla których zmarły był chlubą, Prezes Honorowy O.T.R. wspominając pracę, zasługi pana doktora Troczewskiego, którego był towarzyszem, składał hołd cieniom zmarłego w imieniu swoim i O.T.R.
Starosta Zbikowski w imieniu samorządu złożył cześć zasługom obywatelskim Troczewskiego. Przypomniał, że Doktor należał najruchliwszych z ruchliwych działaczy społecznych. I bez przesady można stwierdzić, że nie było w Kutnie instytucji, z którą by Troczewskiego nie łączył stosunek inicjatora, założyciela, kierownika czy wreszcie c z y n n e g o bądź popierającego członka. Za zasługi dla miasta – jego Honorowy Obywatel, za działalność w samorządzie powiatowym – związany na zawsze swym nazwiskiem z instytucjami opiekuńczymi Sejmiku, za zasługi dla państwa – odznaczony oficerskim krzyżem Orderu Polski Odrodzonej.
Włościanin Dziedziczak niewyszukanemi słowy płynącymi wprost z serca wspominał pamięć Wielkiego Patrioty, przyjaciela ludu i opiekuna pana doktora Troczewskiego.
J. Zdzianniecki. wspominał o skromności tego wielkiego obywatela. Wszystko chciał dla wszystkich, nic dla siebie. Żadne zaszczyty, o żadne godności się nie ubiegał, a kiedy go dekorowano Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (ustanowionego w 1921 roku) – Polonia Restituta oświadczył, że to co zdziałał, to nie jest jego osobistą zasługą, ale tych wszystkich, którzy z nim pracowali, całego zespołu, całego otoczenia, tego społeczeństwa, w którem się obracał i którego ukochał. Doktor nie był człowiekiem na miarę partyjną. Jego umysł obejmował horyzonty szersze, obejmował społeczeństwo, obejmował naród polski.
Ksiądz Prałat Nowakowski powiedział, że są trumny, które nie do rodziny należą, ale własność narodu stanowią, a trumna ze zwłokami doktora Troczewskiego do takich należy.
Poseł Fijałkowski wezwał młode pokolenie, aby wzięło za przykład życie doktora Antoniego Troczewskiego jako służbę Ojczyźnie. Stwierdził, że doktor Troczewski, który jakkolwiek majątku doczesnego nie posiadał, to jednak bogatszy był od najbogatszego z obecnych na pogrzebie. Prosił, by pamiętać, że Doktor w testamencie swym cały majątek moralny, wszystko to złoto, które nagromadził w swym sercu – przekazał młodzieży polskiej. Poseł zwrócił się do młodzieży, by strzegli go jak najdroższego skarbu – albowiem całe życie Doktora, to był jeden drogowskaz – jak postępować należy, aby Polskę uczynić szczęśliwą.
Poseł Fijałkowski stwierdził też w swojej przemowie pogrzebowej, iż o tym cichy człowieku nie będzie w przyszłości pisać historia. Poseł przypomniał, że Doktorowi życie nie przysporzyło laurów i gromkich wawrzynów. Jednak jego życie, i życie takich niewielu jak on, więcej zaważyło nad losami Polski, niż życie tych, których imiona drukują codziennie w gazetach, których fala współczesności wynosi do wyżyn władzy i sławy. Albowiem jesteśmy dziś świadkami upadku ideału człowieka – stwierdził poseł wtedy na pogrzebie. I tu moja uwaga – proszę zauważyć, jak niewiele się zmieniło w życiu społecznym przez prawie sto lat. Słowa posła Fijałkowskiego w tym względzie także dziś są aktualne. W jednym tylko, moim zdaniem, mylił się poseł Fijałkowski. Historia napisała chwalebną kartę dla doktora Antoniego Troczewskiego i społeczność kutnowska przez te wszystkie lata pamięta o tym niestrudzonym działaczu społecznym. Dziś naszą wdzięczną pamięcią otaczamy zarówno wszystko, co uczynił dla Kutna i jego mieszkańców, jak i jego nagrobek, który przywróciliśmy do dawnej świetności.
W tym miejscu dziękujemy panu Andrzejowi Olewnikowi z Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Kutnie za umożliwienie nam skorzystania z przedwojennej kutnowskiej prasy, z której pochodzą powyższe informacje.
To tylko małe fragmenty z wybranych kilku przemówień, jakie nastąpiły 24 września 1928 roku w tym miejscu. Mam nadzieję – stwierdziła Bożena Gajewska, prezes TPZK, że zarówno opis uroczystości pogrzebowej, jak i słowa, które padły nad grobem Doktora pozwolą nam wszystkim uświadomić sobie, jak niezwykłym człowiekiem był Antoni Troczewski.
Marek Wójkowski, wiceprezes TPZK, wspomniał o pasji doktora Antoniego Troczewskiego, jaką było aktorstwo. Wspólnie z przyjaciółmi wystawił w budowanym Domu Dochodowym Straży Ogniowej ku pokrzepieniu sztukę na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza „Pan Wołodyjowski” . Pierwsze przedstawienie odbyło się marcu 1901 roku. Grali w nim m.in. Antoni Troczewski z małżonką, Feliks Wąsowski, Józef Jopkiewicz. Zebrani mieli możliwość obejrzenia oryginałów fotografii z tego przedstawienia.
Uroczystego odsłonięcie tabliczki z napisem „Honorowy Obywatel Kutna” dokonali przedstawiciele ofiarodawców środków finansowych na renowację grobu doktora Antoniego Troczewskiego:
– w imieniu społeczności kutnowskiej pan Grzegorz Chojnacki przewodniczący Rady Miasta Kutno,
– w imieniu Prezydenta Miasta Kutno wiceprezydent pan Zbigniew Wdowiak
– w imieniu Okręgowej Izby Lekarskiej w Płocku pani Zofia Warszewska-Chrząstek,
– w imieniu Ochotniczej Straży Pożarnej w Kutnie pana prezes Wiesław Kowalski
Dziękujemy ofiarodawcom, którymi są:
– społeczność Ziemi Kutnowskiej,
– Okręgowa Izba Lekarska,
– Ochotnicza Straż Pożarna w Kutnie,
– Prezydent Miasta Kutna, który wsparł ten projekt środkami finansowymi, i dzięki któremu mogliśmy wykonać renowację nagrobka Doktora w ciągu jednego roku.
Dziękujemy za wsparcie merytoryczne członkom Komitetu opieki nad zabytkowymi grobami na Cmentarzu Parafialnym w Kutnie przy TPZK:
– Ks. prał. Stanisławowi Pisarkowi, Dziekanowi Kutnowskiemu, gospodarzowi tego miejsca,
– Markowi Wójkowskiemu, wiceprezesowi TPZK,
– Jerzemu Łompiesiowi, członkowi TPZK,
– Bogdanowi Krawczykowi, właścicielowi Pracowni Projektowo-Architektonicznej „Magbud”
– Annie Majewskiej-Rau, dyrektorowi Muzeum-Zamek w Oporowie,
– Grzegorzowi Dębskiemu, dyrektorowi Muzeum w Krośniewicach,
– Elżbiecie Wojciechowskiej, naczelnikowi wydziału gospodarki przestrzennej UM w Kutnie,
– Sylwii Stasiak z Muzeum Regionalne w Kutnie,
Dziękujemy osobom i firmom, które pracowały przy renowacji nagrobka:
– Marii Stemplewskiej – konserwator dzieł sztuki, która prowadziła renowację i konserwację nagrobka i tumb,
– Dariuszowi Kowalczykowi – właściciel Firmy KODAR, który prowadził renowację ogrodzenia, a nawet dorobił klucz do furtki, nie zamykanej od kilkudziesięciu lat.
– Andrzejowi Michałowskiemu – właściciel Agencji Reklamowej GAMA, która wykonał tabliczkę z napisem „Honorowy Obywatel Kutna” i odnowił tabliczkę z 1986 roku.
– Wiesławowi Domańskiemu, – właściciel Zakładu Konserwacji Nagrobków, który wykonywał prace budowlane i ziemne przy grobie.
Dziękujemy za obecność instytucjom, które do dziś korzystają z budynków powstałych dzięki doktorowi Antoniemu Troczewskiemu i które noszą Jego imię:
– Szkoła Podstawowa nr 4 im. Mikołaja Kopernika
– Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. doktora Antoniego Troczewskiego
– Centrum Teatru, Muzyki i Tańca – filia Kutnowskiego Domu Kultury
– “ Kutnowski Szpital Samorządowy ” Spółka z o.o., NZOZ „Kutnowski Szpital Samorządowy” im. dr Antoniego Troczewskiego
Dziękujemy dzieciom i młodzieży z kutnowskich szkół oraz ich pocztom sztandarowym:
Szkole Podstawowej nr 1 im. Tadeusza Kościuszki, Szkole Podstawowej nr 4 im. Mikołaja Kopernika, Szkole Podstawowej nr 6 im. Marii Curie-Skłodowskiej, Szkole Podstawowej nr 9 im. Władysława Jagiełły, Gimnazjum nr 1 im. Adama Mickiewicza, Gimnazjum Nr 2 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sienkiewicza, Zespołowi Szkół Nr 1 im. Stanisława Staszica, Zespołowi Szkół Zawodowych nr 2 im. doktora Antoniego Troczewskiego, Zespołowi Szkół Nr 3 im. Władysława Grabskiego, I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Henryka Dąbrowskiego, II Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kasprowicza, Katolickiemu Liceum Ogólnokształcące SPSK im. św. Stanisława Kostki i innym.
Dziękujemy harcerzom Hufca Związku Harcerstwa Polskiego Kutno im. hm Aleksandra Kamińskiego, którzy pełnili wartę przy grobie Doktora.
Dziękujemy Orkiestrze Dętej Ochotniczej Straży Pożarnej w Kutnie, uczniom Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Karola Kurpińskiego w Kutnie, członkini Grupy Teatralnej „od jutra” z Kutnowskiego Domu Kultury za piękną oprawę uroczystości.
Ks. prał. Stanisław Pisarek zaintonował krótką modlitwę nad grobem Antoniego Troczewskiego, w którą włączyli się wszyscy zebrani.
W uroczystości uczestniczyli: Starosta Kutnowski Mirosława Gal-Grabowska, członek Zarządu Powiatu Mirosław Ruciński, Przewodniczący Rady Miasta Kutno Grzegorz Chojnacki, Wiceprzewodniczący Rady Miasta Kutno Włodzimierz Klimecki, Członkowie Rady Miasta Kutno, Wiceprezydent Miasta Kutno Zbigniew Wdowiak, pracownicy Wydziału Kultury, Promocji i Rozwoju Miasta, zastępca dyrektora ds. lecznictwa Grzegorz Koszada oraz Naczelna Pielęgniarka Irena Dałek wraz pracownikami „Kutnowskiego Szpitala Samorządowego” im. dr Antoniego Troczewskiego, komendant Hufca Związku Harcerstwa Polskiego Kutno im. hm Aleksandra Kamińskiego hm. Agnieszka Ciesielska, przedstawiciele kutnowskich instytucji kultury.
Pamiętaliśmy także o tablicy pamiątkowej umiejscowionej na frontonie Willi dr Antoniego Troczewskiego składając wiązanki kwiatów…
Renowacja grobu doktora Antoniego Troczewskiego została przeprowadzona przez TPZK w ramach realizacji zadania publicznego wspieranego przez Prezydenta Miasta Kutno.
